"Πρώτη φορά που ερωτεύτηκα και όταν ξύπνησα δίπλα στο κορίτσι δραπέτευσα γρήγορα και μακριά". Η ταινία του Λέος Καράξ ξεκινά και ο ίδιος ο σκηνοθέτης μας προειδοποιεί να κάτσουμε στη θέση μας και να συγκρατήσουμε τις αντιδράσεις μας για όλα όσα πρόκειται να δούμε στη μεγάλη οθόνη.
Για τους πολέμιους του Καράξ ή για αυτούς που απλώς δεν έχουν ποτέ γοητευτεί ή παρασυρθεί από τις κινηματογραφικές του διαδρομές όλα αυτά τα χρόνια, τα εισαγωγικά λόγια κάπως "χτυπάνε" το αισθητήριο της ενόχλησης. Ένα μεγαλομανές ξεκίνημα για την ταινία ενός μεγαλομανούς -ίσως και νάρκισσου- σκηνοθέτη δεν αποτελούν το ιδανικότερο προμήνυμα.
Μόνο που αυτό που θα ακολουθήσει στη διάρκεια των σχεδόν 2,5 ωρών διάρκειας της "Annette" είναι είναι σκέτο κινηματογραφικό μεγαλείο. Μεγαλομανές και ναρκισσιστικό ναι. Αλλά ταυτόχρονα καθηλωτικό, μεθυστικό, άγριο, τρομακτικό, αυτοσαρκαστικό, αυτοαναφορικό και αυτοαποδομητικό.
Η τέχνη μέσα στη ζωή και η ζωή μέσα στην τέχνη
Το ταξίδι του Καράξ ξεκινάει με μια μουσική μπάντα που δραπετεύει από το studio ηχογράφησης και αναμειγνύεται με τις ζωές των πρωταγωνιστών. Η τέχνη μέσα στις ζωές της Ανν και του Χένρι. Οι ζωές του Χένρι και της Ανν βουτηγμένες στην τέχνη.
Εκείνος ένας κυνικός υπερεπιτυχημένος κωμικός βρίσκεται στο απόγειο της καριέρας του για την παράσταση του "The Ape of God". Πριν από κάθε του παράσταση σαν άλλος Τζεικ ΛαΜότα από το "Οργισμένο Είδωλο" ετοιμάζεται για μια "μάχη" με το κοινό. Ο Χένρι θέλει να τους αφοπλίζει. Να τους σκοτώνει. Ενώ η Ανν κάθε φορά που βγαίνει στη σκηνή της όπερας για να ερμηνεύσει έναν τραγικό ρόλο που στο τέλος πεθαίνει, εμφανίζεται στη σκηνή για να τους "σώσει" - κατά κάποιο τρόπο να θυσιαστεί για το κοινό της.
Όσο ο Καράξ μέσω της φόρμας ενός ιδιόρρυθμου μιούζικαλ - σαν φόρος τιμής στον "Τρελό Πιερό" του Γκοντάρ ή ακόμα και σαν μια "σπασμένη" μίμηση των ταινιών του Ζακ Ντεμί- ξεδιπλώνει τον έρωτα του Χένρι με την Ανν, τα διαφορετικά πρόσωπα της καλλιτεχνικής έκφρασης που ο καθένας από τους δύο ενσωματώνει, τον αδηφάγο, ιλαροτραγικό κόσμο της σοούμπιζ που εμβόλιμα καθορίζει την αφηγηματική ροή της ταινίας, η Annette, η σπορά του έρωτα της Άνν με τον Χένρι (ή μήπως όχι) καταφτάνει στον κόσμο.
Το σκοτεινό παραμύθι, το ξύλινο κορίτσι και η άβυσσος
Η γέννηση της Annette είναι τομή και για την πορεία, το ρυθμό, τον τόνο και την υπαρξιακή διάρθρωση των ηρώων της ταινίας. Ένα "ξύλινο" κορίτσι - ένας θηλυκός Πινόκιο - γεννιέται και αναποδογυρίζει την ζωή της Ανν και του Χένρι. Ο Καράξ στρίβει την πλώρη της ταινίας και η "Annette" από ένα σχόλιο στην ποπ κουλτούρα και το αλλούτερο, απόκοσμο πλήν θαυματουργό σύμπαν της "τέχνης" μεταμφιέζεται σε ένα σκοτεινό παραμύθι. Ένα σκοτεινό παραμύθι και τα σκοτάδια του ίδιου του καλλιτέχνη και του κόσμου του θεάματος και της φήμης, αλλά κυρίως ένα παραμύθι για τα πρωτόλεια σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής.
Ο Χένρι μέσω της Ανέτ, της νέας ύπαρξης, της γήινης οπτικοποίησης της αρετής και της αφθαρσίας, τρομοκρατείται. Το black humour των παραστάσεων του, η ματιά στην άβυσσο, όπως αναφέρει στο "νούμερο" του παύει να είναι ένα απλώς κλεφτό, ηδονοβλεπτικό βλέμμα - μέρος μιας καλλιτεχνική προσέγγισης στο σκοτάδι της ανθρώπινης ψυχής. Ο Χένρι θα βουτήξει στην άβυσσο του.
Και αυτή η ασταμάτητη πτώση στα έγκατα της αβύσσου θα καλύψει απόκοσμα και πνιγηρά το δεύτερο μέρος της ταινίας. Η άβυσσος, αυτή που στο συμβατικό μυαλό εμάς των θεατών μάλλον προσομοιάζει με το απόλυτο "κακό" που μπορεί να προκαλέσει ο άνθρωπος, λειτουργεί για τον Καράξ αλληγορικά και ειρωνικά στο οριακό σύμπαν της ταινίας σαν ένας αντικατοπτρισμός της καταστροφής που μπορεί να γεννήσει η πρωτογενής ανάγκη του ανθρώπου να αφεθεί στην ορμή που πηγάζει από τα σκοτάδια του. Βλέπετε τουλάχιστον στην τέχνη το καλό και το κακό δεν διαχωρίζονται με την ίδια ευκολία που ο συμβατικός νους (προσπαθεί να) χωρίσει στην καθημερινή ζωή.
Τρομακτικό σαν την ίδια τη ζωή
Αστείο, γκροτέσκο, υπερβολικό, μελλοδραματικό, σπαρακτικό, "αρρωστημένο" και ανεξέλεγκτο το δεύτερο μέρος της "Annette" δεν επικεντρώνεται τόσο στην αφήγηση μιας πραγματικής ιστορίας, όσο στην εξιστόρηση μιας (εξίσου πραγματικής) φαντασίωσης. Η φαντασία πυροδοτεί την τέχνη. Η ζωή πυροδοτεί την Τέχνη. Και το σινεμά γίνεται ο καθρέφτης ζωής, τέχνης και φαντασίας.
Ο Καράξ, λοιπόν, στην "Annette" στήνει έναν μεγαλειώδη αντικατοπτρισμό. Και αποδεικνύει ότι το σινεμά μπορεί να γίνει πολύ πιο επώδυνο, σκληρό και σπαρακτικό από την ίδια την ζωή, αντλώντας συνάμα έμπνευση και ορμή από ερεθίσματα και υποσυνείδητες παραμέτρους απολύτως αληθινές.
Μέσα στην ατιθάσευτη εξτραβαγκάντζα (η αμφιλεγόμενη και πολλαπλώς ερμηνευμένη επιλογή η Ανέτ να είναι ένα ξύλινο κουκλάκι) και την ανελέητη "βύθιση" που επιχειρεί η ταινία στο πιο βαθύ σκοτάδι, βρίσκεται και ο ουσιαστικός και αβάσταχτος τρόμος και πόνος που κουβαλά η "Annette". Το γεγονός ότι δεν μας συγκλονίζει επειδή είναι μια ακραία ταινία. Αλλά επειδή είναι τόσο ακραία και ταυτόχρονα τόσο απολύτως και καθολικά οικεία και αληθινή.
Θοδωρής Λέννας