Το 1991, όταν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ολοκλήρωνε το «Μετέωρο Βήμα του Πελαργού» η ανθρωπότητα βρισκόταν σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση μετάβασης. Όπως κάποιοι είπαν και έγραψαν σε ένα «τέλος της Ιστορίας». Ο Αγγελόπουλος στο αποκορύφωμα της «δεύτερης»-υπαρξιακής περιόδου της κινηματογραφικής του σταδιοδρομίας μοιάζει να συμμερίζεται αυτή την αίσθηση «τέλους». Το «Μετέωρο Βήμα του Πελαργού» είναι μια ταινία που σφύζει από μια δυσοίωνη υπαρξιακή μελαγχολία. Ένα έργο για τα -κάθε λογής- σύνορα που περιορίζουν και δεσμεύουν τον άνθρωπο είτε σαν μονάδα είτε σαν επιβάτη του τρένου της Ιστορίας. Βαγόνια που αποσύρονται από την κυκλοφορία. Ανθρώπινες ροές στάσιμες, ομοιόμορφες, δεσμευμένες και περιχαρακωμένες. Το μέλλον αβέβαιο και άρρητο. «Περνάς την γραμμή των συνόρων και τέλος». Ή μήπως η παραβίαση αυτής της γραμμής είναι η ελπίδα για μια νέα αρχή;
Στο «Μετέωρο Βήμα του Πελαργού» ο άξονας της πλοκής αφορά την έρευνα ενός δημοσιογράφου πάνω στην μυστηριώδη εξαφάνιση από τα εγκόσμια ενός φερέλπιδος και καταξιωμένου πολιτικού στο απόγειο της καριέρας του. Ο δημοσιογράφος – η φιγούρα που προσωποποιεί την πεζή και εν γένει αλλοιωμένη εικόνα της πραγματικότητας- ανακαλύπτει στα σύνορα έναν άνδρα που μοιάζει εκπληκτικά στον «χαμένο» πολιτικό. Κι ενώ ο ίδιος νομίζει ότι βρίσκεται λίγο πριν αλιεύσει το «μεγάλο λαβράκι», στην πραγματικότητα βυθίζεται σε ένα ταξίδι υπαρξιακής «αποκάλυψης» μεγαλύτερο από τις επιφανειακές προσδοκίες του.
Ένα υπερβατικό ταξίδι, δοσμένο ποιητικά και αλληγορικά, που
τον φέρνει ενώπιον της επώδυνης συνειδητοποίησης ενός κόσμου αυστηρά χαραγμένου
και τετμημένου με σύνορα και περιορισμούς. Σύνορα εθνικά, πολιτικά, θρησκευτικά.
Σύνορα εσωτερικά και υπαρξιακά. Δρόμους αδιέξοδους που ανακόπτουν το βάδισμα
του ανθρώπου προς την ελευθερία και την ευτυχία. Από την άλλη ο «χαμένος
πολιτικός» του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, αυτός που εγκατέλειψε την κοσμική ζωή και το
συμβατικό success story μιας ψευδεπίγραφης καταξίωσης, είναι η φιγούρα-σύμβολο που προσεγγίζει την αλήθεια και την ελευθερία. Ο άνθρωπος που προχωρά μέσα στην
ιστορία αρνούμενος να δεχτεί το τέλος της.
Και παρότι ο Αγγελόπουλος αντικρύζει το πολύπλευρο «τέλμα» της
ιστορίας (εδώ και με μια προφητική ματιά), αρνείται πράγματι να πιστέψει ότι
δεν υπάρχει τρόπος υπέρβασης του. Το παρελθόν είναι ερειπωμένο και ζοφερό. Το «βήμα»
για το μέλλον παραμένει μετέωρο, μη διατυπωμένο και ίσως μη διατυπώσιμο ακόμη.
Αμφίσημο και αχαρτογράφητο. Είναι, όμως, η αφετηρία «ξεμπλοκαρίσματος» της ροής
προς τα μπρος. Όπως είχε πει και ο ίδιος, μιλώντας για την ταινία, η αρχή «ενός συλλογικού ονείρου». Και
πως φτάνουμε εκεί; «Κάποιες φορές χρειάζεται η σιωπή για να ακούσεις την
μουσική πίσω από τον ήχο της βροχής». Σχεδόν 30 χρόνια μετά, μάλλον παραμένουμε στο ίδιο μεταίχμιο.
γράφει ο Θοδωρής Λέννας