Λατρεύουμε τους απολογισμούς. Γιατί οι απολογισμοί είναι πάντα γλυκόπικροι. Λατρεύουμε λίγο παραπάνω τους κινηματογραφικούς απολογισμούς γιατί αποτελούν πάντα μια "αντανάκλαση" της μνήμης. Ένα πεδίο ταύτισης και ταυτόχρονα διαφυγής μας από την πραγματικότητα.
"Το σινεμά είναι ένας περισπασμός από την πραγματικότητα. Η πραγματικότητα είναι άθλια" έχει πει ο Φελίνι και το υιοθετούμε απόλυτα. Για αυτό και επιλέγουμε σε αυτό το άρθρο να παραθέσουμε τις κινηματογραφικές στιγμές-σκηνές-αντικατοπτρισμούς που συντρόφευσαν τις αισθήσεις, τις παραισθήσεις, τα συναισθήματα και τις πλάνες μας στη διάρκεια της χρονιάς που σε λίγες μέρες αποχαιρετάμε.
Ιδού, λοιπόν, ο πρώτος μας νοσταλγικός φόρος τιμής στους όμορφους "περισπασμούς" που μας χάρισε το σινεμά το 2021.
10 - "Rifkin's Festival" του Woody Allen ~ Η στιγμή που ο Μορτ Ρίφκιν συναντά τον "Θάνατο" της "7ης Σφραγίδας"
Ναι το "Rifkin's Festival" δεν είναι από τα σπουδαιότερα δείγματα του γουντιαλενικού πνεύματος, αλλά ενδεχομένως, κρίνοντας από τις συνθήκες, το κλίμα (#MeToo) και την ηλικία του, ίσως να είναι το ύστατο χαίρε του αγαπημένου Woody στο σινεμά. Άλλωστε πρόκειται για μια ταινία απολύτως απολογιστική. Μια ματιά στο παρελθόν υπό το πρίσμα του ίδιου του σινεμά.
Προς το τέλος αυτής της απολογιστικής αφήγησης, λοιπόν, ο ηλικιωμένος ήρωας, αναπόφευκτα συναντά τον "Ψηλό Μαυροφορεμένο Άνδρα", τον "θάνατο" που δεν είναι τελικά τόσο τρομακτικός, όσο κυνικός και σαρκαστικός σαν την ίδια τη ζωή: "Αυτά είχα να σας πω, δεν ξέρω τι έχετε να πείτε;" είναι η τελευταία φράση του ήρωα με τον Woody έμμεσα (ή όχι και τόσο έμμεσα) να ρωτά το ίδιο το κοινό του για το τι τελικά έχει να πει για την πορεία του διοπτροφόρου Νεοϋορκέζου στο σινεμά και τη ζωή.
9 - "Nobody" του lya Naishuller - " I've gotta Be Me " ~ "Αυτό το κορίτσι θα γυρίσει σήμερα ασφαλές σπίτι του"
Είναι μακράν η πιο fun ταινία της χρονιάς. Είναι επίσης μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις της χρονιάς, αν σκεφτεί κανείς πόσο πολύπαθο έχει υπάρξει το είδος των action movies. Ανάμεσα στις πολλές Τ-Ε-Λ-Ε-Ι-Ε-Σ σκηνές αυτής της ένοχης απόλαυσης, λοιπόν, είναι η στιγμή που ο "Κανένας" ήρωας του φιλμ "αποκτά" ξανά την ταυτότητα του. Ο Sammy Davis τραγουδάει "I' ve Gotta Be Me", ο Bob Odenkirk είναι αποφασισμένος να σακατέψει τους τραμπούκους μέθυσους που παρενοχλούν μια κοπέλα στο λεωφορείο και όλα τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
8 - "Το Πρόστιμο" του Φωκίνα Μπόγρη ~ Μια γενιά πίσω από τα κάγκελα μιας ερειπωμένης μάντρας
Μια μικρή-μεγάλη ελληνική ταινία που πίσω από την μπινελικολαγνεία και την "οικονομιδική" προβολή αυτού που κάποιοι λένε "luben" ελληνικού κόσμου, κρύβει έναν πολύ πλούσιο και πυκνό κοινωνικό σχολιασμό. Έναν σχολιασμό που επικεντρώνεται στην γενιά των σημερινών 30ρηδων, την γενιά της κρίσης, των "άδειων" οραμάτων και της αναπόλησης του τίποτα. Μιας γενιάς εγκλωβισμένης πίσω από συρματοπλέγματα μικρών και μεγάλων φυλακών. Φυλακών που τόσο εύστοχα οπτικοποιεί ο Μπόγρης στην σημειολογική τελευταία σκηνή του φιλμ, όταν ο πρωταγωνιστής Βαγγέλης Ευαγγελινός κοιτάει φοβισμένος τον έξω "κόσμο" πίσω από μια ξεχασμένη μάντρα παλιών σαράβαλων.
7 - "Summer of 85" του Φρανσουά Οζόν ~ Η μουσική και ο έρωτας μπορούν να ανατρέψουν τον χρόνο ( ; )
Για κάποιο λόγο αυτή η ταινία του (κατά τα άλλα άνισου) Φρανσουά Οζόν μας άγγιξε όσο λίγες μέσα στο 2021. Δεν είναι κάτι φοβερό και πρωτότυπο το να βλέπεις μια νοσταλγική απεικόνιση του πρώτου έρωτα και του "ξυπνήματος" της (ομοφυλοφιλικής) σεξουαλικότητας, όμως εδώ ο Οζόν σε κερδίζει με την γνησιότητα και την τεράστια (ίσως αυτοαναφορική) αγάπη του προς τον κεντρικό πρωταγωνιστή. Και τι υπέροχη αυτή η σκηνή στο club όπου η ερωτική "παρέμβαση" ανατρέπει τη ροή του χρόνου και μετασχηματίζει το πραγματικό βίωμα σε ονείρωξη.
6 - "Tick, tick, boom" του Λιν-Μανουέλ Μιράντα ~ Η έμπνευση θα έρθει εκεί που δεν το περιμένεις
Αρχικά, όποιος δεν έχει δει αυτή την ταινιάρα να διακόψει την ανάγνωση (λέμε τώρα) του κειμένου αυτού, να μπει στο Netflix, να την βάλει στη λίστα του και να φροντίσει όταν την δει να μην την δει στην μικρή οθόνη του laptop του.
Το "Tick tick Boom" είναι μια πνευματώδης και χιουμοριστική εκδοχή ενός σύγχρονου "La La land". Η ανατρεπτική βιογραφία του εκκεντρικού συνθέτη Jonathan Larson, η οποία στα χέρια του Μιράντα μοιάζει με μια πολύχρωμη "διείσδυση" στο ταραγμένο μυαλό μιας μη μουσικής διάνοιας, πριν αυτή η μουσική διάνοια αναγνωριστεί από τον κόσμο. Η σκηνή στην πισίνα χωράει όλη την ένταση, το ηλεκτρισμένο πνεύμα και την παράδοξη λειτουργία αυτού του ανθρώπου, πασπαλισμένη με την κατάλληλη δόση συγκίνησης: γιατί ναι, η έμπνευση στην τέχνη είναι το παν.
5 - "Annette" του Λέος Καράξ ~ Ο σπαραγμός του "δευτεραγωνιστή"
Την φετινή ταινία του Λέος Καράξ - εμπνευσμένη από μια ιστορία και μια υπέροχη μουσική σύνθεση των Sparks - θα την δείτε πολλές φορές στα απολογιστικά αφιερώματα αυτής της σελίδας για το 2021. Για το σημερινό αφιέρωμα επιλέγουμε την σκηνή, όπου ο "Accompanist" Simon Helberg συστήνει στο κοινό τον φαινομενικά "δεύτερο" και ασήμαντο ρόλο του. Ο Helberg διευθύνει την ορχήστρα του, εμπλέκεται με την μουσική και απελευθερώνει με τρόπο εκρηκτικό τα συναισθήματα, τον σπαραγμό και την αγωνία του. Καθαρό και ατόφιο σινεμά.
4 - "Παράλληλες Μήτερες" του Πέδρο Αλμοδόβαρ ~ Η μητέρα εγγυήτρια της ιστορικής μνήμης και της ιστορικής συνέχειας
Η κορύφωση της πιο πολιτικής ταινίας του Πέδρο Αλμοδόβαρ είναι ένα κινηματογραφικό all time classic. Η "μητέρα" (Πενέλοπε Κρουζ) μεταμορφώνεται σε ένα υπερβατικό σύμβολο που συνδέει νοητά την ιστορική μνήμη με το μέλλον. Το μωρό κοιτάει τα οστά των Δημοκρατικών αγωνιστών, η μουσική του Alberto Iglesias δυναμώνει και οι τίτλοι πέφτουν: "Καμιά ιστορία δεν είναι βουβή. Όσο κι αν την σφετεριστούν όσο κι αν την τσαλακώσουν με ψέματα, η ιστορία αρνείται να κλείσει το στόμα της"
3 - "Last Night in Soho" του Έντγκαρ Ράιτ ~ "You' re my world, you are my night and day"
Η σκηνή εκείνη όπου η Ελοίζ βάζει στο πικ-απ της το "You' re my World" της Ceila Black, το δωμάτιο της "χρωματίζεται" από μπλε και κόκκινα φώτα και κάτω από το σεντόνι της "ταξιδεύει" ονειρικά στο Soho των 60s είναι μια από τις πάρα πάρα πολλές στιγμές του "Last Night in Soho" όπου ο Έντγαρ Ράιτ αποδεικνύει πόσο ξεχειλίζει η αγάπη, αλλά και οι γνώσεις του για το σινεμά. Και για αυτό παρά τις όποιες σεναριακές αδυναμίες της νέας του ταινίας, το "Συνέβη στο Σόχο" και η αισθητική τελειότητα του Ράιτ τριβελίζουν ακόμα το μυαλό και τη φαντασία μας.
2 - "Spencer" του Πάμπλα Λαρέν ~ Η λύτρωση της Νταϊάνα είναι και δική μας λύτρωση
Δεν έχει τύχει ακόμα διανομής στην Ελλάδα, όμως η προσωπογραφία του Πάμπλο Λαρέιν στην πριγκίπισσα Νταϊάνα είναι αναμφίβολα ένα από τα κινηματογραφικά highlights του 2021. Ο Λαρέιν στήνει με χειρουργική δεξιοτεχνία το ασφυκτικό πλαίσιο που περιβάλλει την Νταϊάνα, στηλιτεύει τις τυπολατρικές εμμονές της βασιλικής οικογένειας, φιλοτεχνεί με γκρίζα και χλωμά φίλτρα το κλειστοφοβικό κλουβί του "Παλατιού" που παρατηρεί κάθε κίνηση της Νταϊάνα, όμως κρατάει το καλύτερο για το τέλος. Για την στιγμή που η "καταραμένη" ηρωίδα φτάνει στα πρόθυρα της κατάρρευσης και λίγο πριν πέσει στο κενό, η πολύχρωμη μνήμη, το βίωμα της ελευθερίας, της ανεμελιάς και της παιδικής ευτυχίας, την σώζει σαν από μηχανής Θεός. Ακολουθεί ένας από τους πιο απελευθερωτικούς χορούς που έχουμε δει στη μεγάλη οθόνη.
1 - "Annette" του Λέος Καράξ ~ Sympathy for the Abyss
Ηθικά αμφίσημο και αμφιλεγόμενο, μουσικά μεγαλειώδες και ανεπανάληπτο, ερμηνευτικά αριστουργηματικό, το τέλος της "Annette" είναι η σκηνή που μάλλον δεν θα φύγει ποτέ από το μυαλό του γράφοντος. Ο δολοφόνος Πατέρας, η προσωποποίηση του "κακού" αναζητά την λύτρωση στο πρόσωπο της Κόρης Annette. Της ζητάει να μην κοιτάξει ποτέ στην "άβυσσο", να μην παρασυρθεί από τον πειρασμό της "πτώσης" όπως έκανε ο ίδιος, πέφτοντας θύμα των σκοτεινών φαντασιώσεων του. Και τι πιο σπαρακτικό από την απάντηση της Annette: "Now you have nothing to love" στη μελωδία όπου κάποτε ο πατέρας τραγουδούσε στη μητέρα της Annette: "We love each other so much".
& "Benedetta" του Paul Verhoeven ~ Η ατελέσφορη λαγνεία για τον Ιησού
Έχουμε ήδη μιλήσει και θα επανέλθουμε ξανά στο βέβηλο αριστούργημα του Πολ Βερχόφεν. Μέχρι τότε, θυμόμαστε μια σκηνή της "Benedetta" που έχει αναμφίβολα περίοπτη θέση στην ανθολογία της βερχοφενικής "παράνοιας". Η μοναχή Μπενεντέτα σε ένα από τα "οράματα" της είναι έτοιμη να απολαύσει την σαρκική σύνδεση με τον Ιησού μόνο που διαπιστώνει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι... εφικτό. Ο Ιησούς είναι άφυλος, δεν έχει γενητικά όργανα. Η Μπενεντέτα κλωνίζεται, αρρωσταίνει, νιώθει τον πόνο, αλλά δεν νιώθει την ηδονή. Ή μήπως θα την νιώσει με τον πιο sexy τρόπο όταν φτάνει στη Μονή η ατίθαση Μπαρτολομέα;
γράφει ο Θοδωρής Λέννας